R-LINK-promovenda Kim C. v. Schönfeld heeft, in nauwe samenwerking met haar begeleiders, twee artikelen uitgebracht over het onderwerp van sociaal leren in co-creatieve planningsprocessen. Binnen de beleidsmythe luidt dat, als we mensen via burgerinitiatieven maar bij elkaar laten komen, ze door sociaal te leren het initiatief meteen tot een succes maken. Sociaal leren is dus een zekere hype geworden in de planologie – in Nederland maar ook in veel andere landen.
Vaak wordt gezegd dat we vooral meer (sociaal) moeten gaan leren. Maar uit ons onderzoek blijkt dat de rekening niet zomaar op gaat: er worden hele gevarieerde dingen sociaal geleerd – daaronder ook wel eens dingen die minder wenselijk zijn. En aan de andere kant kan minder nadruk op sociaal leren ook juist als heel effectief worden beschouwd. Bijvoorbeeld kan een nadruk op kennis ‘indexeren’ – dat wil zeggen, weten wie weet, in plaats van zelf alle kennis internaliseren – positief uitpakken voor de versnelling van een proces. Dit kan helaas ook betekenen dat geïndexeerde kennis bij een volgend project dan ontbreekt, als de betreffende persoon niet meer beschikbaar is. Sociaal leren kan ook leiden tot de bevestiging van stereotypes, en tot de versterking in plaats van vermindering van sommige spanningen, zoals conflicten tussen individuen of groepen. Ten slotte betekent sociaal leren soms, maar niet altijd, een zichtbare verandering. Soms is de impact van sociaal leren niet (meteen) zichtbaar, en niet altijd ‘goed’ (want wat is ook echt makkelijk ‘goed’ te noemen, zonder een politieke discussie in te gaan?).
Zoals in de artikelen verder wordt uitgelegd, blijft sociaal leren wel een hele interessante analytische lens om planningsprocessen te begrijpen, en om mogelijk ingrijpen in dit soort processen goed te informeren. In dit opzicht wordt sociaal leren conceptueel (artikel EPS) en methodologisch (artikel URP) in de nieuwe publicaties met een kritisch oog verder ontwikkeld. Deze zijn vrij toegankelijk via de websites (zie links onderaan deze blog post)!
Hoe kan sociaal leren bijdragen aan co-creatie in planprocessen?
Voor een van de gepubliceerde artikelen hebben we als casus het Open Lab Ebbinge (OLE) in Groningen gebruikt. Het OLE is een in 2017 afgerond project met o.a. tijdelijke bebouwing en gebruik van een braakliggend centraal terrein in Groningen, met o.a. een restaurant, evenementen ruimte, kunst-studio, en escape room in hiervoor aangepaste zeecontainers. Dezelfde plek wordt nu bebouwd met woningen, een school, en een hotel. Uit deze casus blijkt o.a. hoe de lens van sociaal leren uiteindelijk goed de verschillende kanten van een co-creatief proces laat zien, en dat soms vooral op internationale uitwisseling van kennis wordt ingezet, of juist geen nadruk wordt gelegd op leren. Ook zien we hier dat verschillen kunnen ontstaan in de individuele ervaring of het project wel ‘leren’ laat zien in de uitwerking van wat ruimtelijk in de plaats voor het OLE kwam. Al wordt de uiteindelijke bebouwing soms ervaren als niet ‘alternatief’ genoeg ten opzichte van de oorspronkelijke plannen, lijkt er wel procesmatig veel geleerd te zijn – voor sommigen in positieve zin, voor anderen minder. Zie de EPS-publicatie voor meer!
Hoe en wat wordt sociaal geleerd?
In de andere publicatie is volledig geanonimiseerde data gebruikt die door de vorm van storytelling. Dit beidt de kans om gevoelige en individuele data te presenteren zonder dat aan personen te kunnen herleiden. Dit wordt in het artikel voorgesteld als een manier van omgaan met gevoelige data over sociaal leren of ook in ander planologisch onderzoek. Hierdoor kunnen we spanningen explicit maken en specifieke houdingen aanduiden. Deze houdingen spelen een grote rol in wat wordt geleerd: spanningen kunnen bijvoorbeeld leiden tot het sociaal leren dat in samenwerking met bepaalde groepen allerlei dingen niet werken, of met bepaalde groepen niet goed samen is te werken. Zie de URP-publicatie voor meer!
De onderzoekers willen hiermee ook nogmaals alle respondenten hartelijk danken voor hun tijd en inspanningen die deze publicaties mogelijk hebben gemaakt!
Details over de publicaties:
Kim Carlotta von Schönfeld, Wendy Tan, Carina Wiekens, Willem Salet & Leonie Janssen-Jansen (2019) Social learning as an analytical lens for co-creative planning, European Planning Studies (EPS), DOI: 10.1080/09654313.2019.1579303
en
Kim Carlotta von Schönfeld, Wendy Tan, Carina Wiekens & Leonie Janssen-Jansen (2019) Unpacking social learning in planning: who learns what from whom?, Urban Research & Practice (URP), DOI: 10.1080/17535069.2019.1576216