Door: Lilian van Karnenbeek en Kim Carlotta von Schönfeld. Foto’s door auteurs.

Op maandag 6 maart vertrokken Kim en Lilian, met circa zestig bachelor studenten, vanuit Wageningen richting Parijs. Een week veldwerk in Parijs stond op het programma voor de studenten van het vak History and Ideas of Planning and Landscape Architecture. Vanwege de huidige toestand in Parijs (hoogste staat van paraatheid) moesten er voldoende begeleiders mee naar Parijs. Dus Kim en Lilian werden enkele weken van tevoren opgetrommeld om mee te gaan naar de Franse hoofdstad. Elke dag vertrokken ze stipt om acht uur richting een landschaps-architectonisch of planologisch hoogtepunt. Hier een aantal highlights van de reis:

Versailles
Voor wie het niet gezien heeft is het waarschijnlijk alsnog een begrip. In Versailles vind je imposante gebouwen en tuinen, volledig doordacht om de macht van de heerser in elk opzicht te tonen. Dit was ooit (vanaf 1682 voor ongeveer 100 jaar) het machtscentrum van Frankrijk. Het uitzicht vanaf het paleis geeft dan ook de indruk dat heel Frankrijk vanuit Versailles overzien kan worden. De excentrieke gouden details aan het gebouw maken daarnaast de rijkdom van het land duidelijk. Die rijkdom is echter wel volledig gecentraliseerd bij een heerser. Middels rechte lijnen en netjes onderhouden bomen wordt orde en fatsoen gewaarborgd. Opvallend is, dat die rechte lijnen en nette, rijke façades vaker in de planologische en landschaps-architectonische geschiedenis van Frankrijk voorkomen. Dit was daarmee ook een foreshadowing van de rest van onze reis.


Foto 1: Het Paleis van Versailles


Foto 2: Door bomen geflankeerde rechte lanen in het park van Versailles

Pavillon de l’Arsenal
Het Pavillon de l’Arsenal is een centrum voor urbanisme en architectuur van Parijs en omgeving. Wij hadden het geluk dat op het moment dat wij er waren er een tentoonstelling te bezichtigen was over de stedenbouwkundige Georges-Eugène Haussmann. In opdracht van Napoleon III, heeft Haussmann in de 19e eeuw Parijs heringericht. Zeer bekend zijn de twaalf brede lanen die zijn aangelegd in de vorm van een ster, met Arc de Triomphe in het midden (zie ook hieronder). De aanleg van deze brede lanen zorgden ervoor dat complete huizenblokken en kronkelede straten werden verwoest. De arbeidersbevolking die op deze manier uit het centrum van Parijs werden verdreven, werden verplaatst naar de buitenwijken van Parijs (ook wel bekend als de banlieues). De stedenbouwkundige elementen die door Haussmann zijn bedacht, zijn daarmee nog steeds elementen die Parijs typeren. In het Pavillon hebben we de studenten eerst met foto’s, korte video’s, architectuur-schetsen en een interactieve kaart laten verkennen hoe invloedrijk Haussmann is geweest. Maar ook hoe bijvoorbeeld Le Corbusier’s grote plannen bij zijn ideologie aansloten. Een aanrader voor zowel nieuwkomers als kenners van planologie en de stadsgeschiedenis van Parijs!


Foto 3: De Haussmann tentoonstelling


Foto 4: Bezoekers spelen met de interactieve kaart in het Pavillon de l’Arsenal

Champs-Elysees, Étoile en La Defence
Om ook zelf te ervaren hoe groots – en megalomaan – de mannen (ja, in dit geval waren het mannen, maar vergis je niet, de ideeën zie je ook terug in de parken die vrouwen het meest waardeerden, zie Parc du Luxembourgh bijvoorbeeld) dachten die ooit een groot deel van het centrum van Parijs hebben heringericht, zijn we gaan wandelen over de Champs-Elysees richting de Place de l’Étoile (nu officieel Place Charles de Gaulle, maar in de volksmond nog steeds de Étoile). Hier staat de Arc de Triomphe en zie je maar liefst de twaalf brede, rechte straten – precies zoals Haussmann het heeft geschetst en bedacht. Als je een van die straten volgt, kom je bij La Defence, het businessdistrict van Parijs (een soort Amsterdamse Zuidas maar dan vele malen groter). Na even twijfelen, hebben we besloten om toch met de metro naar La Defence te gaan. Indrukwekkend om te zien hoe je vanuit La Defence de Arc du Triomphe en de Champs-Elysees kunt zien. La Defence zelf is ook weer zo’n machtsvertoning – deze keer door en voor de economie.


Foto 5: Het uitzicht op de Arc du Triomphe vanuit La Defence

Île Saint-Germain
Île Saint-Germain is een eiland in de Seine. Het eiland is geen onderdeel van Parijs, maar van de gemeente Issy-les-Moulineaux. Tot 1980 is het eiland in gebruik geweest als militair gebied. De herontwikkeling van het gebied heeft vervolgens het eiland in tweeën gedeeld: het ene gedeelte is een woongebied dat in eerste instantie bestemd was voor architecten en kunstenaars. Het was een relatief inclusieve vorm van planning, hetgeen nu resulteert in gentrificatie. De rest van het eiland is ontworpen als een park. Het park wordt niet alleen druk bezocht door mensen die op het eiland wonen; ook Parijzenaren maken fanatiek gebruik van het park.

Parc Buttes Chaumont en Père Lachaise
Deze twee ‘parken’ (Père Lachaise is een begraafplaats) hebben eigenlijk maar één ding gemeen: beide parken zijn door de stad op een instrumentele manier ingericht. Het Parc Buttes Chaumont is ontstaan doordat het materiaal dat in de grond zat gebruikt is voor meerdere gebouwen die door Haussmann zijn gedecoreerd. Nadat deze ‘mijn’ was uitgeput lag het gebied braak en trok het minder gewenste sociale bevolkingsgroepen aan. Door er een mooi park van te maken werden minder gewenste sociale ontwikkelingen tegengegaan – een doelgerichte ‘top-down’ vorm van planning die vervolgens resulteerde in gentrificatie. Waar de weggedreven bevolkingsgroepen naartoe moesten bleek ‘irrelevant’. Zolang ze maar niet zo centraal in de stad bleven. Inmiddels staat het Parc Buttes Chaumont, naast zijn prachtige hoogteverschillen (teken van het mijn-gebruik én met een heel mooi uitzicht over Parijs), druipstenen en mooie bomen en planten bekent om de zelfmoordbrug (gelukkig ligt Père Lachaise om de hoek).

Vandaag de dag is Père Lachaise een beroemde begraafplaats. Eenmaal aangekomen, liepen de meesten snel richting het graf van Jim Morrison en Edith Piaf, maar kon ook de grafsteen van Haussmann en vele anderen kon bezocht worden. Père Lachaise werd aangelegd omdat er in de binnenstad geen ruimte meer was voor begraafplaatsen. Mede door de verontreinigende impact op de omgeving, is gekozen om de begraafplaatsen te centraliseren op Père Lachaise. Père Lachaise werd destijds een stuk buiten de stad aangelegd. Uiteindelijk is de stad er weer omheen gegroeid, maar het bleek niet meer nodig om de scheiding zo strikt te houden. Nu is het een relatief centrale, zeer mooie en onder beroemdheden populaire begraafplaats geworden.


Foto 6: Parc Buttes Chaumont, met zicht op de ‘zelfmoordbrug’

Les Halles
Les Halles was jarenlang de plek van de grote markt in Parijs. Toen Haussmann het ontwerp voor de twaalf boulevards maakte, kwam hij tot de ontdekking dat de locatie van de grote markt in de weg lag. Ter compensatie bouwde Haussmann enkele grote markthallen. In 1970 werden deze markthallen afgebroken, omdat het leveren van vers fruit en groente in grote logistieke problemen resulteerden. In plaats daarvan kwam er een groot ondergronds winkelcentrum, ook wel bekend als Forum des Halles, dat in direct contact stond met het Parijse metrosysteem. In 2010 werd dit ondergrondse winkelcentrum afgebroken, en daarmee is er plaats gekomen voor een nieuw gebouw dat naast winkels ook bestaat uit een bibliotheek, zwembad, conservatorium en een dansschool. Voordat dit nieuwe gebouw met bijbehorende functies in 2016 officieel openging, heeft er zich een heel planningsproces voltrokken. Vanuit de Franse nationale overheid is nadrukkelijk ingezet op het betrekken van burgers bij dit planningsproces. Het planningsproces bestond daarmee niet alleen uit overheidspartijen en private partijen, maar ook uit burgers. Uiteindelijk is echter gebleken dat er nauwelijks naar de burgers is geluisterd, en dat zij vooral geïnformeerd zijn gedurende het planningsproces. Daarnaast maakte dit planningsproces duidelijk hoe sterk de macht is van private partijen en overheidspartijen. Zo werd bijvoorbeeld door burgers aangegeven dat zij graag publieke voorzieningen op de begane grond zagen neerstrijken. De winkeliers zagen echter liever hun winkels op de begane grond. Drie keer raden, wat er nu op de begane grond zit? Winkels.

Promenade Plantée
De Promenade Plantée is een soort voorganger van de veel beter bekende High Line in New York. De Promenade Plantée is een oude verhoogde spoorweg door Parijs die lang buiten gebruik was, tot iemand op het idee kwam er een soort park van te maken. In Parijs ontstond deze inrichting al in 1993. De Promenade Plantée is, in ieder geval in maart op een doordeweekse dag, een rustige plek met veel beplantingen. Af en toe kom je voorbij plekken die je een mooi uitzicht over de stad bieden. Daarnaast staan er een aantal banken om op uit te rusten of te lezen, maar het is vooral een plek om lekker te flaneren of hard te lopen. Fietsen of gemotoriseerd verkeer is niet toegestaan.


Foto 7: De Promenade Plantée

Parc de la Vilette, Jardin des Plantes en Parc du Luxembourgh
Eigenlijk is het flauw om deze parken allen bij elkaar te zetten: ze zijn heel erg verschillend. En toch durven we – als planologen die te weinig af weten van landschapsarchitectuur – te stellen dat ze ons allemaal in elk geval een boodschap mee hebben gegeven: de ideologie van een opdrachtgever en van een landschapsarchitect kunnen heel goed worden herkend in de objecten, planten en zichtlijnen die een park uitmaken. Het Parc de la Villette is bedoeld voor gebruik door een algemeen publiek, het eerste park waar mensen in Frankrijk zomaar op het gras mochten zitten. Het park bestaat dan ook uit veel grasvlakken, plekken om samen te werken, en verschillende niveaus van waaruit een overzicht over het park mogelijk is. Het Jardin des Plantes gaat vooral om, verassend genoeg, planten! Met name planten uit andere landen worden getoond, om zo de biodiversiteit ter wereld te tonen. Het Parc du Luxembourgh was het favoriete park van Marie de Médici. Als je in het park loopt heb je continu het idee dat je verdwaald. Maar als je door blijft lopen, toch weer het herkenningspunt ziet: – de grote, brede, rechte weg, met imposante bomen die je vanzelf terug naar de stad brengen.

Foto 8: Jardin des Plantes

En ook wel genieten natuurlijk!
Nadat we al deze en meer inzichten gemaakt en gedeeld hadden, hebben we elke avond toch ook wel ‘gewoon genoten’ van deze mooie stad. Bijvoorbeeld door samen met de andere begeleiders welverdiend te eten in een Franse bistro, waar we naast het hoofdgerecht, natuurlijk een kaasplankje bestelden. Of een andere dag een drankje dronken aan de Seine. Gelukkig scheen de zon en konden we op het terras zitten zodat we de prijzen even konden vergeten (cola: €6). Een goed moment daarnaast om ons verder voor te bereiden op de volgende dag. En het is ons ook nog gelukt om in Le Marais rond te lopen (voor als de 20km per dag nog niet genoeg waren geweest), en onder andere de Notre Dame en Shakespeare & Company te bezoeken.

Voor de gelukkige R-LNIKers lagen er in Wageningen de week na onze terugkomst een paar lekkere macarons te wachten. Eind deze maand wordt Parijs weer door twee R-LINKers bezocht: passez du bon temps Menno & Jan-Willem! En mocht je de macarons gemist hebben…


Foto 9: Kim en Lilian met de Notre Dame

Bewaren

Bewaren

Bewaren

Bewaren

Categorieën: NieuwsReizen